زمان تقریبی مطالعه: 1 دقیقه
 

استثناء (علم بدیع)





یکی از فنون زیبا سازی کلام، استفاده از استثناء است. استثناء در علم بدیع آن است که چیزی را به منظور تاکید و افزودن زیبایی سخن از یک حکم کلّی جدا کنند.


۱ - تعریف



استثناء در علم بدیع آن است که چیزی را به منظور تاکید و افزودن زیبایی سخن از یک حکم کلّی جدا کنند، و عامل تاکید و زیادتِ حُسن، معمولاً آن است که میانِ مستثنی و مستثنی‌منه سنخیت و مناسبتی وجود نداشته باشد. مانند:
کس از فتنه در پارس دیگر نشان •••• نبیند مگــــر قـــــامتِ مَه‌وشـــان (سعدی)
که فتنۀ قامتِ مه‌وشان از جنس فتنه و آشوب مملکتی نیست و میان آن‌ها سنخیت وجود ندارد، امّا از حکم کلّی فتنه مستثنی شده است.

۲ - نام‌های دیگر استثناء



برخی این صنعت را با صنعت «مدح شبیه به ذم» یا «تاکید المَدح بِما یشبِهُ الذَّم» یکی دانسته‌اند، و برخی از معاصران به تقلید از علم نحو، این صنعت را «استثنای مُنْقَطِع» نام داده‌اند.
[۱] سعادت، اسماعیل، دانش‌نامه زبان و ادب فارسی، سعادت، اسماعیل، تهران، سازمان انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، چاپ اول، ۱۳۸۴، ج۱، ص۳۶۲.


۳ - پانویس


 
۱. سعادت، اسماعیل، دانش‌نامه زبان و ادب فارسی، سعادت، اسماعیل، تهران، سازمان انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، چاپ اول، ۱۳۸۴، ج۱، ص۳۶۲.


۴ - منبع



سایت پژوهه، برگرفته از مقاله «استثناء»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۷/۰۷/۰۳.    






آخرین نظرات
کلیه حقوق این تارنما متعلق به فرا دانشنامه ویکی بین است.